Wat is brandpuntafstand?

De brandpuntsafstand van een lens bepaalt hoeveel je op een foto ziet van het landschap waarin je je bevindt. Een groothoeklens kan een volledig landschap in beeld brengen terwijl een telelens een klein object in de verte dichterbij kan halen. Brandpuntafstand is belangrijk om te begrijpen wanneer je een systeemcamera of een spiegelreflexcamera gebruikt. Met wat basiskennis over dit onderwerp kan je een betere keuze maken wanneer je een lens gaat kopen.

De definitie van de brandpuntafstand van een lens

De brandpuntsafstand van een lens wordt uitgedrukt in millimeters en komt overeen met de kortste afstand die het licht in je digitale camera aflegt, om tot bij de sensor te geraken. In de praktijk zal dat neerkomen op de afstand tussen het middelpunt van de lens en de beeldsensor. Omdat alle andere stralen worden afgebogen door de kromming van de lens en bijgevolg een langere afstand afleggen.

Licht dat bovenaan op de lens valt, wordt naar beneden afgebogen. Licht dat onderaan via de lens in de camera terechtkomt, wordt omgekeerd gebroken. Bij een juiste focus op het onderwerp ontstaat een omgekeerd scherp negatief beeld op de beeldsensor dat door de processor wordt omgezet in de foto die je op het LCD-scherm van je camera te zien krijgt.

De brandpuntsafstand van een cameralens bepaalt de beeldhoek voor je opname. Met andere woorden: hoeveel er van de omgeving op je foto komt. Waarbij ook de afstand van het onderwerp tot je camera, de kromming van de lens, de lengte van de lenskoker, de grootte van de sensor en dergelijke een rol spelen. Hier gaan we dadelijk op in.

Zoom en primelenzen

Om te beginnen onderscheiden we twee grote categorieën van lenzen. Bridgecamera’s en compact camera’s hebben een ingebouwde, vastzittende zoom. Heb je een camera met verwisselbare lenzen, dan heb je de uitgebreide keuze tussen verschillende primelenzen met een vaste brandpuntsafstand en zoomlenzen met een variabele brandpuntsafstand. Omdat het glas van de primelens vastzit in het voorste gedeelte van de lenskoker en een zoomobjectief is opgebouwd uit een stelsel van meerdere lenzen die ten opzichte van elkaar bewegen. Waardoor de brandpuntsafstand wordt verlegd en je de beeldhoek verandert, telkens je aan de zoomring draait. Beide lenssoorten hebben voor- en nadelen.

Voordelen van een zoomlens

Met een zoomobjectief moet je minder vaak van lens wisselen. Groothoekzoomlenzen brengen veel in beeld, omdat ze een ruime beeldhoek hebben. Telelenzen gebruik je om meer in te zoomen op de elementen in de verte. En er zijn ook zoomobjectieven die een beperkte groothoek met een telelens combineren, zodat je zowel dichtbij als veraf kunt fotograferen. De mogelijkheid om binnen één lens van brandpunt te veranderen, heeft vooral voordelen voor wie iets minder goed ter been is.

Want je moet je je dan niet meer verplaatsen om je onderwerp groot in beeld te brengen. De zoom haalt het onderwerp zelf naar je toe en drukt tegelijk de dieptelagen samen. Zodat de beperkte scherptediepte ook duidelijker zichtbaar wordt, wanneer je een diafragma met een grote lensopening instelt bij het nemen van je foto. Nadeel is wel dat goedkopere zoomlenzen vaak minder lichtsterk zijn, waardoor je uit een kleiner aantal diafragma’s kunt kiezen. Daarom is het raadzaam goed na te denken over de kwaliteit van de zoomlenzen die je koopt.

Voorts is het verstandig om zoomlenzen te kopen, die qua brandpuntsafstand mooi op elkaar aansluiten. Zoals een 24-70 mm met een 70-200 mm zoom. Om de overlap van brandpuntsafstanden te voorkomen. Waardoor je minder lenzen moet kopen.

Voordelen van een primelens

Ook primelenzen bestaan als groothoek, standaardlens en telelens. Maar ze hebben in tegenstelling tot alle zoomlenzen wel een vaste brandpuntsafstand. Waardoor je van primelens moet wisselen, als je de brandpuntsafstand wilt veranderen. Of je een eind moet lopen, om het onderwerp groter op de foto te plaatsen. Voordeel daarvan is dat je bewuster leert fotograferen en vaak ook creatiever bent, omdat je vanzelf meer variatie brengt in de ingenomen standpunten.

Bovendien worden al je fysieke inspanningen beloond met mooiere en scherpere foto’s. Want elke primelens is lichtsterk, doordat ze bestaat uit beter geslepen glas in een kortere koker. En omdat de brandpuntstafstand niet verandert, wordt het licht altijd perfect afgebogen, om een haarscherp beeld op de sensor te vormen. Zodat er een resultaat ontstaat, waarvan je enkel kunt dromen wanneer je gebruikmaakt van een zoomlens.

Type lenzen

Na de keuze voor een zoom of primelens, bepaal je welke specifieke lens je nodig hebt in functie van je interesses en doelen. Houd je ervan om in alle rust natuurlandschappen te fotograferen, dan heb je vooral een goede groothoeklens nodig. Ook voor stadsfotografie komt die van pas. Wil je dicht op de actie zitten bij sportevenementen, kies je voor een sterke telelens. Net zoals voor safarivakanties waarbij je hoopt om wilde dieren te spotten.

Voor reportages gebruik je een standaardlens, die een heel realistische kijk geeft op de gebeurtenissen. Omdat de brandpuntsafstand van die lens het best overeenstemt met wat je met het blote oog ziet. Daarom is deze cameralens bij uitstek geschikt voor het maken van productfoto’s en portretten. Maar ook voor het nemen van familiekiekjes en gewone vakantiefoto’s. Met een macrolens zoom je in op kleine dingen en breng je die groot in beeld. Terwijl aan het andere uiteinde een fisheye zit, met een korte brandpuntsafstand en een brede beeldhoek.

Super groothoeklens (minder dan 21 mm)

De fisheye lens is een super groothoeklens met een brandpuntsafstand van circa 10 mm en een heel ruime beeldhoek tot 180 graden. Je gebruikt deze lens om extreem veel in beeld te brengen, en voor het specifieke effect ervan. Met een 18 mm neem je interieurfoto’s vanuit een hoger standpunt, met een beeldhoek van 110 graden, als de perspectiefvertekening geen probleem vormt. De ruimte oogt groter en breder. Alle elementen staan ver uiteen. Met de lens neem je ook weidse landschapsfoto’s.

Groothoeklens (21-35 mm)

Ook een groothoeklens is geschikt voor binnen en buiten. Je neemt deze lens mee op reis wanneer je van plan bent om de uitgestrektheid van de zee en het strand te tonen. Of om bezienswaardigheden zoals pleinen en gebouwen op je vakantiebestemming in beeld te brengen. Ze is prima voor foto’s in de stad. Ook familieportretten en andere groepsfoto’s lukken wonderwel. Een 21 mm lens heeft een beeldhoek van 90 graden. Terwijl je met de brandpuntsafstand van 35 mm nog 63 graden overhoudt.

Normale lens (35-70 mm)

De standaardlens van een full frame camera heeft een brandpuntsafstand van 50 mm. Maar bij een camera met een kleinere beeldsensor kijk je beter uit naar een 35 mm om waarheidsgetrouwe foto- en videoreportages te maken, zoals vlogs of fotoreeksen waarbij een normale beeldhoek belangrijk is. Die is dan nog 45 graden, wat ongeveer overeenkomt met je normale gezichtsveld, wanneer je je hoofd niet draait. Een 70 mm lens brengt de elementen iets groter in beeld, zonder dat het opvalt.

Telelens (70-135 mm)

Bij een gewone telelens ligt de brandpuntsafstand tussen 70 en 135 mm en de beeldhoek tussen 34 en 18 graden. Waardoor er veel minder op de foto komt dan bij een groothoek of een normale lens. Wat wel nog te zien is, wordt veel groter getoond. En dieptelagen worden meer op elkaar gedrukt. Je monteert deze lens op je digitale camera, wanneer je van plan bent om portretfoto’s te nemen of om je kinderen vanop een afstand te fotograferen. Zodat je hen niet afleidt, of stoort in hun activiteiten.

Super telelens (135-300 mm)

Met een super telelens vereng je de beeldhoek verder tot ongeveer 8 graden. Waardoor je enkel nog die dingen op de foto toont, die echt belangrijk voor je zijn, maar zich op een heel grote afstand van jou bevinden. Soms is het niet mogelijk om dichterbij te gaan. Vogels in een hoge boom of midden op een meer, een schip op volle zee, wilde dieren op safari en snelle rallywagens, waarvan je voldoende afstand moet bewaren, fotografeer je met een super telelens om je onderwerp duidelijk te kaderen.