Een elektronische of een digitale zoeker is een mechanisme op de achterkant van een digitale camera waarmee de fotograaf het beeld kan zien dat zal worden vastgelegd. De meeste camera’s hebben een elektronische of een optische zoeker maar er bestaan ook compact camera’s waar er geen plaats is voor een zoeker. Je beoordeelt de beeldinhoud op het LCD-scherm aan de achterzijde van het fototoestel. Waardoor je de camera verder van je vandaan houdt en hij minder stabiel wordt bij het fotograferen.
Een spiegelreflexcamera heeft een ingebouwde spiegel waarmee je via een optische zoeker door de lens kunt kijken. Een systeemcamera is compacter en heeft geen plaats voor een ingebouwde spiegel. Daarom werd de elektronische zoeker bedacht, als alternatief voor de optische zoeker. Maar het beeld dat zichtbaar wordt, is niet helemaal hetzelfde.
Heb ik een digitale zoeker nodig?
Grote fototoestellen hebben een zoeker die je kunt herkennen aan het rechthoekige raampje aan de bovenzijde van de camera. Dat kijkvenster plaats je tegen je oog. Waardoor je een beter beeld krijgt van wat er op de foto komt. Tegelijkertijd verbetert dit standpunt je houding. Want de camera vindt steun tegen je hoofd, terwijl hij ook nog eens in je handen rust, die zich voor het grootste gedeelte onder de camera bevinden.
De ene arm komt los van het lichaam om de zoom en de scherpstelring te bedienen. De andere doet dienst als statief, omdat hij tegen je borstbeen aan zit. Wanneer je ook je benen nog eens licht spreidt, beperk je de kans op cameratrillingen en neem je de scherpste foto’s.
Camera’s die geen zoeker hebben, houd je verder van je vandaan, om de foto op het LCD-scherm te beoordelen. Dit maakt de camera minder stabiel. De optische zoeker en elektronische zoeker bieden daardoor altijd een voordeel. Maar hoewel ze er op het eerste gezicht vrijwel hetzelfde uitzien, zijn ze toch verschillend van elkaar. Ze hebben een andere werking, die vooral opvalt wanneer je in het venstertje kijkt.
Achter het optische kijkvenster zit een prisma die het mogelijk maakt om het beeld te beoordelen dat op de spiegel wordt gevormd, nadat het licht via de lens de camera in kwam. Het systeem is vergelijkbaar met een periscoop van een duikboot of tank, maar werkt in de omgekeerde richting. Systeemcamera’s zijn compacter een hebben geen ruimte voor een spiegel. Daarom wordt de optische zoeker vervangen door een elektronische zoeker die het fotografisch beeld op een andere manier capteert en weergeeft.
Wat is het verschil tussen een optische zoeker en een elektronische zoeker?
Optische zoeker
Om correct en volledig te zijn, moeten we bij de optische zoekers het onderscheid maken tussen het raampje waarmee je door de lens kijkt en het doorkijkvenster in een hoek van je toestel. Dat laatste venstertje zit soms op goedkopere fotocamera’s. Het geeft je enkel een indruk van wat er op de foto zal verschijnen, maar geeft niet helemaal weer wat door de sensor achter de lens wordt opgetekend. Omdat er een duidelijk verschil zit tussen de hoek waarin je fotografeert en die vanwaar je naar het onderwerp kijkt. Dat noemen fotografen de parallaxvertekening.
Je foto wordt centraal in de camera gemaakt, omdat de lens zich daar bevindt. En het resultaat komt niet overeen met wat je vooraf had waargenomen. Dergelijke optische zoekers hebben nauwelijks een meerwaarde. Behalve dan dat je het fototoestel tegen je oog kunt houden. Het beeld zelf beoordeel je beter op het LCD-scherm aan de achterzijde van je camera. Omdat de verhoudingen en beeldrand daarop wel correct te zien zijn.
De optische zoeker van een dure spiegelreflexcamera zit centraal boven de lens en spiegel. Wat het mogelijk maakt om het gespiegelde beeld goed te zien. Eigenlijk werkt het zo: het zonlicht of het licht van de studioflitser weerkaatst op het onderwerp dat je in beeld wilt brengen. Dat licht komt via de lens in je camera terecht. Op de spiegel wordt een spiegelbeeld gevormd, dat naar de bovenzijde van de camera wordt geprojecteerd.
Daar zit een prismazoeker die het beeldkader weer rechtop plaatst en je laat zien wat de camera zal registreren wanneer je de ontspanknop indrukt. Op dat moment zal de spiegel omhoog kantelen en het licht, dat door de lens viel, de vrije doorgang verlenen. Tot het op de sensor er vlak achter een negatief beeld heeft gevormd, dat precies overeenstemt met wat je via de spiegel door de zoeker had gezien.
Dat gebeurt live en zonder vertraging. Een JPEG-versie van je foto zie je op het LCD-scherm. Daarop kun je digitaal inzoomen om de kwaliteit ervan te beoordelen.
Elektronische zoeker
Systeemcamera’s en grotere compact camera’s met een zoeker hebben geen opklapbare spiegel die het licht in de camera weerspiegelt. Om te kunnen zien wat je gaat fotograferen, wordt het beeld in de zoeker anders gevormd. Dat gebeurt elektronisch. Het licht dat op het onderwerp valt, wordt nog steeds in de richting van je camera weerkaatst. Het komt via de lens je camera binnen en wordt tot aan de camerabody geleid, waar zich de beeldsensor bevindt.
Op die lichtgevoelige plaat vangen de pixels het licht op. Waardoor een negatief ontstaat. Dat beeld wordt door de processor omgezet in een foto door er kleur aan toe te voegen. De projectie wordt vervolgens in de elektronische zoeker weergegeven en kan eveneens op het LCD-scherm van de camera worden bekeken. De beelden zijn identiek, alleen is het achterwandscherm groter.
Doordat het fotografisch beeld eerst moet worden omgezet en je het niet live via de spiegel ziet, kan er een kleine vertraging optreden voor je het in de elektronische zoeker waarneemt. Dat valt vooral op bij oudere en goedkopere fototoestellen. Recente, duurdere camera’s hebben dat probleem veel minder. De fabrikanten doen er namelijk alles aan om de elektronische zoeker nog verder op punt te zetten en de wachttijden aanzienlijk te verkorten. Voor de meeste disciplines is dat al aardig gelukt. Maar sportfotografen en studiofotografen raken vaak nog gefrustreerd door de beperkingen die aan de elektronische zoeker zijn verbonden. Wanneer je sportfoto’s neemt, wil je kort op de actie zitten en geen moment van het spel missen.
Maar wanneer je de camera instelt voor serieopnames, loopt het mis. Tussen de opnames door wordt de elektronische zoeker even zwart voor het geregistreerde beeld verschijnt. In die tussentijd kun je de actie niet meer volgen. En in donkere studio’s waarin je enkel flitslicht gebruikt, komt het ook wel eens voor dat je niets ziet op je elektronische zoeker. Toch heeft de zoeker ook voordelen. Bij fel zonlicht zie je niets op het LCD-scherm, omdat het licht op het grote oppervlak weerkaatst, terwijl het beeld in de zoeker zichtbaar blijft. En de camera is stabieler.
Is een optische zoeker beter dan een elektronische zoeker?
De extremen kun je beter vermijden wanneer je een elektronische zoeker gebruikt. Te fel licht en de pure duisternis van een studio zorgen voor problemen, omdat je dan niets door de zoeker ziet. Maar voor normale avondopnames is de elektronische zoeker wel heel goed uitgerust. Omdat hij dan een betere indicatie geeft van de hoeveelheid licht, die door de lens de camera in komt en welk beeld er zal worden gevormd. Bij een optische zoeker moet je de situatie zelf meer inschatten. Dat lukt zeker wanneer je een geoefend fotograaf bent. Maar als je sporadisch fotografeert, is het moeilijker.
Ander voordeel van de elektronische zoeker is dat je door dat kleine venster alles kunt oproepen wat je ook via het LCD-scherm ziet. Zoals het aanduiden van zones die mogelijk over- of onderbelicht zijn voor je de foto neemt; het herbekijken en beoordelen van een genomen foto; en het zichtbaar maken van de beeldinformatie, zoals het histogram. Het grote nadeel is dat je de elektronische zoeker helemaal niet kunt gebruiken zonder dat de camera aan staat. Waardoor die voortdurende stroom verbruikt. Dat is niet zo bij een optische zoeker.
De optische zoeker blijft beter in de meeste situaties. Daarom zit hij ook nog steeds op de duurste fotocamera’s. Het voordeel van door de lens kijken, is dat je de situatie live en levensecht ziet. Ook als de camera uit staat. De kleuren zijn helder en het beeld is scherp.
Uiteraard speelt de kwaliteit van de lens hierin ook een rol, omdat je via de zoeker door de lens kijkt. De camera verbruikt pas stroom nadat je hem hebt ingeschakeld, wanneer je klaar bent om de foto te nemen. Er treedt dan ook nooit vertraging op. Waardoor je niet voor verrassingen komt te staan en je geen moment van de actie mist.
Wanneer je snel moet handelen en je korte sluitertijden instelt, is dat heel belangrijk. Bijvoorbeeld bij het fotograferen van: sportactiviteiten, wilde dieren, vogels en voertuigen.
Heb je vaak last van droge of vermoeide ogen, dan is de optische zoeker ook de beste optie. Omdat je ogen minder geprikkeld worden dan bij een elektronische weergave. Waarbij het is alsof je naar een tv-scherm kijkt, wat vermoeiender en minder aangenaam is. Wil je toch even anders te werk gaan, dan kun je nog altijd de live view op de camera gebruiken. Maar plaats de camera dan wel op een statief.
Draag je een bril, dan kan je aan de hand van de diopter ook aanpassingen doen.
